رجانک: بیبرگ بلوچ
ھمے دماناں یک شِنگ بوتگیں کسّھے یک گونڈیں بچکّے ئیگ اِنت کہ آئی ءِ راھدربر (اُستاد) ءَ آئی ءِ دیم ءَ سْیاھیں ٹِکّے پِر کتگ۔ پدا اِندگہ گْونڈو آں گشگ بوتگ کہ شُما آئی ءَ کلاگ بِہ گِر اِت۔ آ گونڈَل ءِ رَدی چے بوتگ؟ آئی ءَ انگریزی میڈیم (English medium) وانگجاہ ءَ اُردو ءَ گپّ کتگ۔ اے ابکّہی گپّے اَت ءُ من ھما درد مار اِت اَنت ھما کہ آ گونڈَل ءَ مارِتہ بوتگاں وھدے آ بے شْرَپ کنگ بوتگ اَت۔ اے چہ زَنڈیں گناھے ءَ کمّ نہ بوتگ کہ ھما گونڈَل ءِ ، مئے راجی زبان ءِ ، ءُ آ دراھیں گونڈَلانی بگیر ءَ کنگ بوتگ اَت ھمے کہ کینگ چکاریں گوازی ءِ تَہ ءَ ھوار بوئگ ءِ واستہ جوڑ کنگ بوتگ۔
یک دگہ جاھے ءَ، من وتی سنگت ءِ چُکّ ءِ سرا پھر بَست کہ آئی ءَ من ءَ وتی نو (9) سالی جنِکّو ءِ کسّھے گْوشت کہ پاکستان ءَ واتر بوھگ ءَ پَد آ انچو "انگلش میڈیم" وانگ جاھے ءَ دیم دیگ بوتگ اَت۔ امریکہ ءَ ودی بوھگ ءَ پَد، امریکی بولی ءِ ھمراھی ءَ آ کامِلیں انگریزی ءَ بلَد اَت۔ آئی ءِ اردو ھم شوک اَت چیا کہ لوگ ءَ آئی ءِ پِت ءُ مات ءَ مُدامی وتی ماتی زبان ءَ گپّ ءُ رَپ کتگ۔ وانگ جاہ ءِ راھدربر آئی ءِ انگریزی ءَ چے اسرمَنْد بوت ءُ آ کلاس ءِ مانیٹر (moniter) کت ئِے۔ مات ءَ وتی چُکّ ءَ چے جُست گِپت کہ اے جَہت ءَ آئی ڈبّہ چے چے بنت؟ "وانگ جاہ ءَ اگاں کسّے اردو گپّ کنت تَہ من ءَ راھدربر ھال دئیگی اِنت" آئی ءَ کودِکی دابے ءَ گوْشت۔ مات ءُ دماگ ٹگَل اِت اَنت ءُ زوتّ ءَ وتی سئے ایں چُکّے چہ وانگ جاہ ءَ کَشّ اِت اَنت۔ "من وتی چُکّاں ھجبر چُشیں وانگ جاہ ءَ دیم نہ دیاں کہ اود ءَ زبانی زھرامَد والینَگ بِہ بیت ءُ منی چُکّاں وتی جِند ءِ زبان ءِ سرا کینگ بار بِہ کَن اَنت" آئی ءَ دِلگرانی دابے ءَ گوں من گْوشت۔
ھمے پُژدَر ءَ "پاکستان تنظیمِ اساتِذہ برائے تدریسِ اردو" ءِ نیمگ ءَ چے اردو وانگ کانفرس ءَ روَگ ءَ چے باز وشّی رَس اِت۔ یکّے ءَ گپّ کنوک گْوش داشت، اِشانی تَہ ءَ ھر یکّے ارد زبان ءِ تاکت ءُ آئی ءِ لبزانک ءِ تَہ ءَ دیم ءَ اَتکگیں مڈّیانی سرا گپّ ءَ اَت اَنت۔ انچو کہ یک گپّ کنوکے ءَ اشارہ کُت، اردو ادب ءِ بابت ءَ ھر وڑیں گپّے بید ءِ اینی آپا ءِ "آگ کا دریا" ءَ ناسرجم اِنت۔
گڑا من ءَ وتی درستاں چے کستِریں سنگت، ھشت سالی سِتارہ، کھیرو ڈیرو ءِ نندوک ءِ یاتاں گِپت، ھما کہ من ءَ "تیوگیں دنیا ءَ" من ءَ وتی شرتریں سنگت گُش اِیت (آئی ءَ وتی دست پَچ کُت اَنت ءُ گْوشت)۔ وھدے ستارہ ءَ وتی میتگ ءِ اردو میڈیم وانگ جاہ ءَ داخلہ زُرت تَہ اردو ءِ زیمر آئی ءِ گوشاں نہ کپت۔ آئی ءَ وتی سبقّانی دربَرگ ءَ پہ باز جُھد کنگ کپت چیا کہ اے زبان پرائی ءَ درآمد اَت۔ آ بس سندھی زبان ءَ بلَد اَت۔ سندھی زبان ءِ راھدربر ھم اینکَس کمَکّار نہ اَت اَنت ءُ آ وانگ ءَ نِزوریں گونڈویے گشگ بوتگ۔ یک روچے ستارہ ءَ زِدّ کُت ءُ وانگ جاہ ءَ نہ شُت۔ ھر کَس آئی ءُ گون ءَ زار اَت چیا کہ آئی ءَ اے جار پِرّینتگ اَت کہ آ نوں نہ وانیت۔
من پہم اِت پرچا ستارہ وانگ جاہ ءَ روَگ نہ لوٹیت۔ پدّر بیت کہ آ وتی وانگ ءِ سرا لزّت گِرگا نہ اَت۔ ھمے واستہ من "ادھی" (گوھارے، کہ کھیرو ڈیرو ءَ دیمروئی پروجیکٹ ءِ دیم ءَ بروکیں "ٹرسٹ" ءِ مستِر اَت) ءَ را سوج کُرت کہ ستارہ ءَ آئی ءِ جِند ءِ زبان ءَ وانین۔ ستارہ ءِ منی زبان ءَ بگیر ءَ گھگیری ءَ ابید ھم مئے سنگتی برجم اَت۔ من آئی ءَ را مدام کتاب سوگات کُت بلے آ ھر وھد ءَ سندھی کتاب اَتاں ھمے کہ "بُک گروپ" ءَ شوکیں رنگے ءَ ٹھینتگ اَنت۔
ہَر وھدے کہ ما ڈیکّ وارت، مئے گپّ ءُ رپّ ءِ وڑ ءُ پیم ءَ مئے سنگتی برجم داشت۔ پدا "جادُو" یے بوت۔ ستارہ ءَ من ءَ ھال کتگ اَت۔ "من تئی منتوار باں پہ من لھتیں اردو کتاب ھم دیم بِدئے"۔ اے بسّ نہ اَت کہ۔ لھتیں ماھاں پَد، ستارہ ءِ نیمگ ءَ چے من ءَ شوکیں نمدی ئِے رَس اِت کہ آئی ءِ تَہ ءَ آ من ءَ منی بوتن روچ ءِ مراد باتی ءَ زَگریں اردو ءِ تَہ ءَ دئیگ ءَ اَت۔ اے درستاں چے گیش، آئی ءَ سندھی وانگ یل نہ دات ءُ وتی ھم کَدّیں اِندگہ گونڈواں چہ وانگ ءَ سک دیم ءَ اَت۔
ھمے واستہ من اے گپّ ءِ سرا سدّک آں کہ یک گونڈویے ءَ وتی جند ءِ زبان ءَ وانینگ بِندات کنگ بِہ بیت ءُ آئی ءَ میزّاں میزّان اردو ءِ نیمگ ءَ آرَگ بِہ بیت، چو کہ پاکستان ءَ گپّ ءُ رپّ ءِ مستریں وسیلہ زانگ بیت۔ اے ھساب ءَ اردو راجی زبان اِنت۔ اگاں ماتی زبان ءِ راھبند ءِ سرا کار کنگ بِہ بیت، تَہ اردو باج برَگ ءَ بندات کنت۔ گواچِن ایش اِنت کہ وانگجاھاں وانگ ءِ واستہ رَپتگیں گونڈو 93 دَر سَد اردو گپّ کنوک نہ اَنت۔ آ اردو ءَ ابید دگہ زبان ءَ پہم اَنت ءُ گپّ کن اَنت۔ اگاں پھمِندَگی ءَ گوں کار گِرَگ بِہ بیت تَہ آ اردو ءَ گوں مھر دار اَنت انچو کہ مئے سرگْوست ءَ چے پدّر اِنت۔
اے گونڈَلے ءَ ھما زبان ءَ وانینگ کہ ھما زبان ءَ آ شرتر پہم اِیت گیشتر سیتّمَنْد اِنت۔ اے آئی ءَ را جئوزَگی زمان بکش اِیت۔ اے آئی ءَ نگدی جیڑگ ءِ دیم ءَ برَگ ءَ پہ بودناک کنت چیا کہ آ تیوگیں چیزّاں پہم اِیت ھرچی کہ آ دربَرَگ ءَ اِنت آیانی یات کنگ پہ آئی ءَ الّم نہ بیت۔ آ وتی دَرس آں چے لزّت گِریت ءُ وتی جِند ءَ شوکیں وڑے ءَ درنگاز اِت کنت۔
درستاں چے گیش، آئی ءِ زبان ءِ راھبندانی دربَرگ ءِ بود گیشتر بیت۔ ایشی ءِ مُراد آ اِندگہ زباناں تیزی ءُ ارزانی ءَ دَر بُرت کنت۔ پہ دلجمی اردو راجی زبان ءِ بوھگ ءِ سبب ءَ دیم ءَ کیت۔ اے گپّانی رِد ءَ ھرچ گونڈوئِے چو منی ستارہ ءِ وڑا "ستارہ" جوڑ بیت۔
اے پُژدَر ءَ، پاکستان تنظیمِ اساتذہ برائے تدریسِ اردو ءِ طاہر جاوید ءُ آغا خان انسٹی ٹیوٹ آف ایجوکیشن ڈویلپمنٹ ءِ کارمستر فرید پنجْوانی پَٹّ ءُ پول کنان ءَ شرّیں کامگیجے زُرت کن اَنت کہ کدی ءُ چون اردو ءَ چے ابید اِندگہ زباناں گپّ جنوکیں نودربراں شوکیں وڑے ءَ ، ءُ بیدِ ارس ریچگ ءَ اردو بوانین اَنت۔
پاکستان ءِ یک مزنیں سیتّے ایش اِنت کہ ایشی ءِ تیوگیں زبان یکّیں ھُنڈال ءَ چہ کاینت، یک وڑیں "ترکیب" ءُ "رسم الخط" آں (کسانیں تپاوت ھست)۔ ما آ وڑیں "جادُو" ءَ چیا چکّاس اِت نہ کن ایں ھمائی ءَ کہ ستارہ ءِ زندگی مٹّ اینت۔
March 24th, 2023, پبلشڈ، ڈان
