غیر-فارسی گونڈواں چہ وتی ماتی زبان ءَ وانگ ءَ گستہ کنگ ایشانی سر ءَ وانگجاهی کتاب (کورس) ءِ چیزانی پوه نہ بوئگ ءِ لائکی ءِ سر ءَ سان دور دنت. چیاکہ چیز انچیں زبانے ءَ نبشتہ انت کہ آیانی جندے زبان نہ انت.
اے گونڈواں یکے وهد ءَ فارسی زبان دربرگی انت ءُ وانگجاهی کتابانی چیز هم. اشیا چہ مزنیں کچّے ءَ گونڈو چہ وانگجاهاں کَشّگ بنت ءُ بلاهیں بدلی ءِ دیمپان بنت. اے وانگی ناهکّی ءِ چیراندری ءِ آماچ بنت ءُ فارسی زبان ایشانی سر ءَ چَٹّی بیت.
ایشاں چہ یک دمگے کہ هود ءَ دوئیں زبانانی گونڈو ڈیل کنگ بنت آ سستان ءُ بلوچستان انت. پورن اسماعیلی، یاران نیکوکار جیم ءِ سی ای او، کہ آ کش ءُ کری وانگی دیمروئی ءُ وانگ (Rural Development And Education) ءِ پڑ ءَ دشتیاری دمگ (سستان ءُ بلوچستان) ءَ کار ءَ انت، اے جیڑهانی بابت ءَ گُشیت: "بلوچی سستان ءُ بلوچستان ءِ جاهمنندیں مردمانی زبان انت ءُ گونڈو گوں فارسی ءَ هچ یک وڈ نہ انت بلے هما وهد ءَ دانکہ گونڈو وانگجاهاں نہ رونت. چیاکہ آ گسانی توکا بلوچی ءَ هبر کن انت ءُ ایران ءِ وتگند (TV) ءَ کم چارنت.
اوّلی تبک ءِ بندات ءَ پد، اے گونڈواناں فارسی زبان ءَ وانگ، نبشتہ کنگ ءُ هبر کنگ دربرگی انت. وانگجاه ءَ بندات ءَ فارسی زبان ءَ دربرگ ءُ وانگ جیڑه انت."
اسماعیلی ءَ گُشت کہ هردو زبانانی وانگجاهاں، راهدربر ءَ پہ هژدری بیت کہ آ باز کلاکاں گوں گونڈواں آیانی زبان ءَ هبر بکنت دانکہ آ ایشاناں وانینت بکنت. اے چیز گونڈواناں چہ فارسی زبان ءِ وانگ ءُ نبشتہ کنگ ءَ نزور کنت ءُ گونڈو دیمتر ءِ تبکاں هم فارسی ءَ همے داب ءَ نزور بنت. اے وڈ ءَ دیمتر ءَ اے گونڈو وانگ ءَ یلہ کن انت.
اے جهدکار ءَ، وانگ ءِ پڑ ءَ، اے پدر کت کہ دگہ هم سوب است انت کہ آ گونڈواناں جہ وانگ ءَ گستہ کن انت. پدمنتگیں دمگاں، دوئیں زبانانی بوئگ، گریبی، آسراتی ءِ نہ بوئگ، مزن وانگجاهاں (هائی اسکول) چہ دور بوئگ ءُ سواریانی جیڑه اے چیز ءَ نا ممکن کنت. اے دمگانی تہ ءَ، هر دو زبانانی بوئگ، ءُ اے گواچن کہ نودربر فارسی زبان ءَ هیل کنگ ءَ در نہ برنت، آ نودربراناں ایر جن انت ءُ آ بہ مشکل دومی یا سئیمی تبک ءَ سر بنت. بلے وهدے آ چارمی یا پنچمی تبک ءَ سر بنت، کَشّگ بندات بیت.
دومی زبان ءَ، فارسی زبان ءِ پهمگ ءِ سکّی یے سرگوست ءِ سوب ءَ، آ گونڈو انچیں پوائنٹے ءَ سر بنت کہ کشّگی بنت ءُ چوشکہ کہول گریب انت، آ گیشتر سانمند (متاثر) بنت.
اسماعیلی ءَ ارت چاری کت کہ هردو زبانانی بوئگ ءِ سوب ءَ وانگجاهاں چہ کشّگ بوتگینانی کچ (Statistic) نیست انت. آئی ءَ گُشت، "ما اے پڑ ءَ یک آفیشل پَٹّ ءُ پولے نہ کتگ، بلے یک فردے ءِ بستار ءَ کہ دشتاری ءِ توکا وانگ ءِ پڑ ءَ هوار آں، من اے جیڑه باز رند ءَ دیستگ. من تنی وهدی گندگ ءَ آں کہ مزن وانگجاهانی نودربر ابید ءِ پریشانی (Stress) ایوک ءَ نبشتہ کت نہ کن انت.
هما نودربرانی کچ، کہ آیاں هائی اسکول آسر کتگ، کم بوان انت. اے جهدکار همے گواچن ءِ هبر ءَ کنت کہ اے دمگ ءَ وانگ ءِ تہ ءَ هردو زبانانی بوئگ ءُ دیمتری تبکاں روگ مستریں جیڑهاں چہ یکے. اے داب ءَ اے جیڑه گیشتر مانیت.
"بہ کول ءِ وانگی وزیر (Ministry Of Education) ءِ کچ ءَ، دشتیاری ءِ توکا 37000 نودربر است کہ ایشانی تہا 53 درسد جنکیں نودربر هائی اسکول ءَ کَشّگ بنت. آفیشل کچ ءِ هساب ءَ، جنکانی درسد 20 انت."
توَسُت End of Monolinfualism
