نبیسۆک: ناسر بُلئیدئیی
اے نبشتانکا بلۆچی راجمانئے کَچّ و راجمانی ارزشتانی بارئوا هبر کنگَ بیت. بلۆچ راجارا تان اے وهدی پادارێن بُنجاهی سرکارے نبوتگ که گچێنکاریئے بنیاتا سررهبندے بجۆڑێنیت و مردمان وتی کرد و واکِرد گۆن آییئے شاهێما کیاس بکننت. بله بلۆچ راجارا وتی راجمانی ارزشت و کچّ چۆ که مئیار جلّی، تۆرئو، هشر و... بوتگ. هرکَسا بلۆچی کچّ و راجمانی ارزشتانی سرا زند گوازێنتگ، آ ساڑایگ بوتگ و هرکَسا چُش نکرتگ چه بلۆچی ربیتا ڈنّ زانگ بوتگ.
تان اے وهدی بلۆچستانا پادارێن بُنجاهی سرکارے جۆڑ نبوتگ، تانکه بلۆچی دۆد و ربێدگ و رسم و رئواجانی بنیاتا سررهبندے بجۆڑێنیت، بلۆچئے سجّهێن اُستمان چه گچێنکاریئے راها سررهبندا بمنّنت و گۆن آییئے شاهێما وتی کِرد و کُنشتان کچّ و کِساس بکننت.
بلۆچ اُستمانئے زند مدام گۆن لڈّ و بار و هنکێنانی بدلێنگا کڑی و همگرنچ بوتگ. په بگّ و گۆرّم و رمگانی دارگا، دایما مئيزَرێن زند و کهچرانی شۆهازا بوتگ و گێشتر، بلۆچستانئے سرڈگارا په لڈّ و باری گوازێنتگ.
یک انچێن جاورێا گئیرِ سیاهَگی رهبندے ٹهێنتگی، و وتی زندمانئے کِرد و واکرد گۆن هما رهبندا مٹّ کرتگ‌اَنت. بلۆچ راجا چه اهدی دئوران لهتێن راجمانی کَچّ و نِهاد بوتگ، په نمونه: ‹تۆرئو›، ‹مئیارجلّی›، ‹هَشَر›، ‹بِجّار›، ‹دادبکشی› و ‹بێرگیری›. بلۆچی راجمانا هرکَس په اے کچّ و نِهادانی منّگ و پهازگا هُجّ بوتگ.
هرکَسا اشانی تَرشێپ (Respect) کرتگ و وتی زندمانا آورتگ‌اَنت، آ مردم ساڑایگ بوتگ و ‹شرّێن بلۆچئے› ناما بۆهێری نُگدَه دئیگ بوتگ. اگن آییا اے کچّ و نِهادانی ازّت نداشتگ، گڑا چه بلۆچی پجّارا ڈنّ زانگ بوتگ و آییئے کِردش اێر جتگ و سرزنش کرتگ.
اگن اربی و پارسی زبانئے شائران اِرپانی و پلسپی شئیر پر بستگ، بلۆچی شائران هما شئیر جۆڑێنتگ‌اَنت که گۆن بلۆچی راجمانئے کچّ و کَدران همگرنچ و پئیوست بوتگ‌اَنت. چه شائرانی شئیر و پدا همے شئیرانی وانگ و دپگالان که وش‌الهانێن شائران مان دیوانان کرتگ، اے کچّ و کدر سجّهێن بلۆچی راجمانا پجّیگێنَ (مشترک = common) بنت و بلۆچ یک راجمانی پَلسَپَه و نه نبشتگێن سررهبندێئے واهندَ بیت.
وهدے گوَشێن پلان مردم شرّێن بلۆچے، اشیئے مانا اش اِنت که بلۆچی راجمانئے کچّا وتی کرد و واکردانی تها هئیالداریَ کنت. همے دابا که مرۆچی مان رۆکَپتی دمکراتیکێن ملکانَ گوَشنت که پلانی شرّێن باشندهے (a good Citizen)، بزان اے مردم مان وتی کرد و واکردان سررهبند و کانودئے هئیالداریا کنت. بلۆچیا گوَشنت که کار په رهبند شرّ اِنت. همے دابا مان اسلامی ملکانَ گوَشنت که پلانی شرّێن مسلمانے. مسیهی ملکانی تها گوَشنت که شرّێن مسیهیے. بله اے گوَشگ بێمانا بیت که بگوَشئے پلانی شرّێن پارسے یا پنجاپیے، چیّا که اے اێوکا لهتێن راجانی نام اَنت و راجمانی پلسَپَهئے رِدا بلۆچیگریئے پئیما مانا بوتَ نکننت.
ادا لهتێن راجمانی رهبند آرگَ بنت:
1) تۆرئو: اے بلۆچی راجمانئے بنیاتی کچّ اِنت و اشیئے بنیاتا، بلۆچیئے آ دگه کچّ و نِهادان درۆشم زرتگ. نزۆرترێن مردمئے کُشگ یا که آییئے مالئے برگ. هاس جنێن آدمئے کشگ یا جَنَگ سلّێن کارے زانگَ بیت. اگن مان جنگ و مڑ یا جێڑهێا دژمنئے جنێن آدم دێما آتکنت و تْران و وشّانیئے واهۆک بوتنت، باید اِنت آیانی لۆٹ و واهگ پوره کنگ ببیت.
2) مئیار جلّی: مئیارا بدار و آییئے زند و هستیئے دێمپانیا بکن. مئیارا هچبر بے وان و نِوانا مئیل.
3) دادبکشی: یکّے چه بلۆچانی نامیگێن کِردان اِنت. اگن یک مهمانے که ڈنّی مردمے بیت تئیی گوَرا آتک، بجلّی و آییئے جان و مالئے دلگۆشداریا بکن. بلّ گۆن تئیی مال و هستیا شریکدار ببیت.
4) بجّار: چش اِنت که اگن یکّێا کارے کپت، مردمے بێوار بوت یا مرک و میر یا سانگ و آرۆسے بوت و مالی کمک پکار اَت، بجّارئے هسابا آ مردما کمک و مدت بکن.
5) هشر (هۆرکاری): اگن کَسێا لۆگے بندگی اِنت یا که کلّگ و هلک و مێتگا پجّیگێن کارے کنگی اِنت که درستیگێن مردمان چه آییا نپ و سیتّ برسیت، آ کار هشر و هۆرکاری گوَشگَ بیت.
6) وپاداری: بلۆچَ گوَشنت: ‹‹تاسے آپ بوَر و سالے وپا کن.›› اگن کَسێا گۆن تئو نێکیے کرت، آییئے اے کارا مشمۆش.
7) کئول: بلۆچئے هبرا، بلۆچئے سر برئوت، بله آییئے کئول مرئوت؛ بلۆچئے گپّئے سرا سِتک و اۆست دارگ ببیت. بلۆچَ گوَشیت، کار په رهبند شرّ اِنت.
8) بێرگیری: تۆرے انّوگێن زمانگا بازێنێا بێرگیری گۆن کێنگ و کستا هئوار کرتگ و اشیئے رِدا ناراهێن کار بوتگ و بێگناهێن مردم هم کُشگ بوتگ‌اَنت، بله اسلا بێرگیریئے بنیات مردمانی زمهوار زانگ اِنت؛ هرکَس هۆن یا ناشرکاریے کنت باید اِنت تاوان بدنت. بلۆچ وتی بێرا گیپت تانکه دگه کَسے تَهم و جریت مکنت دگه بلۆچێا بکشیت. چه بێرگیریا کمترێن مردم کُشگَ بنت. بلۆچی کَچّا بێرگیری دلکشّێن کارے نه‌اِنت. چه بێرا تْران دێماتر اِنت.
9) تْران: پێش چه جنگ و جێڑها مردم تْران و وشّانیئے سرا هبرَ کننت.
آ وهدان که ملک بلۆچی بوتگ، بلۆچ زهگان مان وتی لۆگا پت و ماتئے کرّا اے کچّ و رسم و رئواج در برتگ‌اَنت، چه آیان پنت زرتگ و هێل گپتگ‌اَنت. وهدے که زهگ ورنا بیت و مان بندامی (real) زندمانێا کپیت، چه اشان رهشۆنیَ زوریت و پێش چه هر کار و کردے گۆن وت پگرَ کنت که بارێن اے منی کِرد چه بلۆچی راجمانئے کچّ و نهادان در نه‌اِنت که من اێر جنگ و سرزنش کنگ ببان؟
اے بهرا لهتێن بلۆچی کچّ و نِهادئے سرا چار و بیچّار کنگَ بیت:
تۆرئو
بلۆچئے دپترئے رِدا گندگَ بیت که آ دلرهمێن راجے بوتگ. په درور، اگن بلۆچ مردێن، جنێنئے سرا دست چست بکنت، نامردیے زانگَ بیت. اگن ماشمئے اهدی جنگانی دپتر پچ کنگ و چارگ ببنت، گڑا گندێن که بلۆچ چه وتی همساهگێن راجان چۆ که پشتون، ترک و پارسا کمتر په کشت و کۆشا دۆستی پێش داشتگ.
مهمد هسن هان اهتمادُسّلتنه مان مراتُلبلدانئے کتاب، تاکدێم سێسد و بیست و چارا گوَشیت که وتی همساهگانی ڈئولا، بلۆچان اے هێل و آدت نێست که پل و پانچ کننت و هچبر گۆن وتی همساهگان جنگ و مڑا نبنت (اعتماد السلطنه، ۱۳۶۴، ۳۲۴).واجه الپِن باینا که اوپسالا مزندربرجاهئے کنپرانسێا مان سال 1995آ، بهر زرتگ‌اَت گوَشت که انگرێزان دو لشکر: یکّے چه پشتون و آ دگه چه بلۆچان یکجاه کرت و اپریکهئے ملکان برتنت، تانکه په آیان پل و پانچ بکننت. انگرێزانی واهگ همش اَت که اے دوێن لشکر هلک و بازاران اُرش کننت و مردمان بکشنت، تانکه مردمانی دلا ترس بنندیت و انگرێزئے اێردستیا بمنّنت. پشتونئے لشکرا په کشگا مهتل نکرت، بله بلۆچئے لشکرا گوَشت که ما مپت و ناهکّا، و بے دێمئے مردمانی تئیاریا جنگ کرتَ نکنێن. کسے که په جنگا تئیار نه‌اِنت ما بے ڈاه دئیگا کَسێا کُشتَ نکنێن. بلۆچئے لشکر، بازارانی سرا ارش کنگ و مپتێن کشت و هۆنا نمنّنت.
واجه مهمد سئیید جانِبُلّاهی (محمد سعید جانب اللهی) پٹّ و پۆلی نبشتانکێا گوَشیت که بلۆچئے دۆد و ربێدگا جنێنا تابو (بندشت) وڑێن ازّتے هست. گۆن جنێنا بےازّتی کنگ انچێن ادناێن هبرے نه‌اِنت که کسے گۆن تئوبه و پشۆمانیا وتا چه اے کَلا چُٹّێنت بکنت. گۆن جنێنا بےازّتی کنگ په بلۆچ مردێنا بدشگونیے که هچ چیزّے آییئے تاوانئے دێما داشتَ نکنت (جانب اللهی، 1369، 11). آ پدا گوَشیت که وهدے یاگیێن بلۆچان شهر و بازارانی سرا اُرش برتگ، جنێنانی کشگ منه کنگ بوتگ.
پمێشکا که واجه جانِبُلّاهیا گۆن بلۆچئے راجمانی کچّ و نِهادان پجّارۆکی نبوتگ اے کار دگه ڈئولێا مانا کرتگ و گوَشتگ که بلۆچ مردێنان پمێشکا جنێنانی سرا اُرش نبرتگ که بلکێن گئیبی دستے جنێنانی بێرا چه آیان بگیپت، بله بلۆچانی اے کِرد و کُنشتئے سئوب گئیبی دست نبوتگ، بلۆچی تۆرئو اِنت که آییئے رِدا گۆن جنێن و کَسانێن چکّان که جنگا هئوار نه‌اَنت کارَ نداریت.
سر پِرسی سایکسا که انگرێزێن اپسرے بوتگ و هژدهمی کرنا بلۆچستانا زندی گوازێنتگ، بلۆچان شرکِردێن مردمی زانتگ و گوَشیت که بلۆچئے شهم و رهداری ستا کرزیت. آ گۆن وتی جنێنان هکبرابری و انساپئے سرا سلوکَ کننت (سایکس، 1890، 154-155).
مان بلۆچ تمنان جنێن و مردێن زندمانئے درستیگێن کاران شریک و گۆن یکّادگرا برابر بوتگ‌اَنت. واجه اَلی اکبر جاپری (علی اکبر جعفری) مان وتی نبشتانک، ‹بلۆچ و بلۆچیا›، ای هبرئے سرا سکێنَ دنت که مان بلۆچئے تمنی راجمانا گندگَ بیت که جنێن گۆن مردێنا هکبرابر اِنت. کِشت و کِشار ببیت یا کُشت و هۆن، راجمان ببیت یا نند و پادا و دیوان، جنێن گۆن مردێنا همراه و همکۆپگ اِنت (جعفری، 1342).
بلۆچی شائریا چشێن نمونه باز دستا کپیت. چه شرترێن نمونهان یکّے میر کمبرئیگ اِنت: میر کمبرئے واهگ په مهرابئے ڈیکّ ورگا چش اِنت که هاجی په هَجّا: میر کمبر و مهرابئے تْرانئے بهرے:
بیــــــــــا ما و تئـــــــو ترانے کنن
بنــــــــــدان جنـــــن نێـــمَ کنـــــــن
نێـــــــــــمے تئیـــــــــی اُزرا دئیان
نێــــــــــمے پــــــــــــــه هارانا بران
شاهـــــــی تبــــــــــا داتگ جواب
زانــــــــان که تئو مهرابِ نر ائے
راست اِنت که بندیگ اَنت تئیی
بلـــه مات و گُهار انت دْره منی
کمبرئے شیرزالێن ماتئے رپتار اے بابتا اجیبێن نمونَهے که وتی چُکّا په بندیگانی آزات کناێنگا هجَّ کنت. اے بلۆچی کچّ و نِهادانی پلّئوداری و پهازگا پێشَ داریت. کمبرئے مات چه وتی چکّا سرَ گوَزیت بله چه بلۆچی کچّ و نِهادان نه.
مئیارجَلّی
بلۆچی اهدی پربندان یک دگه کچّ و نِهادے بلۆچی پجّارئے درۆشما هئوار کنگ بوتگ، آ مئیارجَلّی اِنت. هما مردم مئیارئے هسابا دارگَ بیت که آییئے سرا سَکّے کپتگ و هِزمے درکار انتی.
تۆرئو، مئیارجلّی و بجّار گۆن یکّادگرا کڑی و همگرنچ اَنت. اگن کَسێا سکّے کپت گۆن آییا همراهداری و مدت بکن، اگن تئیی مئیار بوت بجلّی. انچێن وهدَ بیت که تۆرئو په مردمێا بیت که آییا تئیی نِوان و دلگۆشداری درکار اِنت. آ مردم باهۆٹ و مئیار بئیگَ لۆٹیت. آ مردم که مئیارَ جلّیت باید اِنت هر دابا وتی مئیارا دێمپانی بکنت تانکه مئیار وتی هزمئے نِوانا بے زلر و تاوانا، آسودگ بنندیت.
ائولی مئیارجلّی که مان بلۆچی اهدی شئیران آتکگ، گئوهرئے گئینز گۆن گوَهراما و آییئے لَڈّگ و چاکرئے پانگا آیگ و مئیار بئیگ اِنت. شائرا گئوهر و چاکرئے گپّ و تْران اے پئیما آورتگ:
گوَشتگ گئوهرا هورێنا
اۆد گۆن چاکرا میرێنا
گوَر تئو آتکگان باهۆٹی
باهۆٹ آن تئیی میرانئے
گوَشتگ چاکرا میرێنا
اۆد گۆن گئوهرا هورێنا
هرجاه که ترا مئیلے کن
په منی هلکهان سئیلے کن نند تئو کچّرو باگانی
چاکرا الّما زانتگ که گۆن گئوهرئے جلّگا وتی هم‌مٹّ و زهم‌جنێن سردار، گوَهراما چه وت نَئوشَّ کنت و اے کار په آییا تاوانے بیت، بله په بلۆچی پلّئوانی دارگ و تۆرئوئے پوره کنگا گئوهرا جلّیت.
مئیار جلّیئے دومی کسّه بیبگرئیگ اِنت. آ کندهارا چاکرئے سپیرَ بیت. بیبگر و کندهارئے بادشاهئے جنکئے نیاما که نامی گرانازَ بیت، مهر و دۆستیے ودیَ بیت. کندهارئے بادشاها که چه ترکی کٹمێا بیت اے مهر و دۆستی وشَّ نبیت، بله بیبگر و گراناز په یکّادگرا بێتاهیر و ناآرامَ بنت. دوێن شئیدا چه کندهارا دێم په بلۆچستانا جگرنت. شاه گۆن گرانێن لشکرے آیانی رندا کپیت.
بیبگرَ زانت که اگن چاکرئے پانگا برئوت، گوهرام په آیانی مدتا نئیئیت و چاکرئے لشکر چه کندهارئے بادشاهی و گرانێن لشکرا پرۆشَ وارت. بله اگن گوَهرامئے گوَرا برئوت و مئیار ببیت، گڑا چاکر په وتی گهارزاتکئے کمکا گۆن گوَهراما همراهَ بیت. گڑا کندهارئے گرونّاکێن پئوج چه بلۆچانی یکجاه‌بوتگێن لشکرا پرۆشَ وارت.
تئو منا گوشتگ تئے دورسرێن پئوج اَنت
کئے تئیی دۆست و کئے تئیی دشمن
ما جواب ترّێنتگ وتی دۆستئے
چاکر منی دۆست و گوهرام منی دشمن
چل هزار رِند گۆن بارگێن بۆران
سی هزار میـــــــــــرآلی بهادرّان
ده هزار نــــــــــــــۆهانی مڑۆکێنان
دو هزار راپچی گۆن منا گۆن ان
پنجاه هزار گوهرامئے کَڑێن تێگ
تئے پتئے راجا هچ نه‌انت کمّێن
آکلێن مهـــــــلنجا منا گـــــــوشتگ
بادشاها گۆن همسری گران اِنت
ترک ترا سیوی نندگا نئیلنت
بیا بْرئون گوهرامِ مزار
کۆدا چاکر وت آرامَ نگیپت لۆگا
گوهرام مئیارداریَ کنت و بیبگرا جلّیت. چاکر بیبگرئے ناکۆَ بیت و چه سیادیا ابێد، بیبگر یکّے چه چاکرئے سردارانَ بیت. په بیبگرئیگی گوَهرامئے کمکا کئیت. اے دابا بلۆچئے یکجاه‌بوتگێن پئوج کندهارئے پئوجئے دێما داشتَ کنت.
گوَهراما بیبگر جلّت و چاکر هم هما دابا که بیبگرا هئیال کرتگ‌اَت په آیانی مدتا آتک. چه آ نێمگا ترکی لشکر هم آتک. بیبگرا دیست که آییئے کارئے سئوبا بازێن مردمے چه دوێن نیمگا کشگَ بیت.
گڑا پمێشکا که جنگئے دێم دارگ ببیت و چه دوێن نێمگا گێشترێن مردمے کشگ مبیت، وتارا چێرکایی کندهارئے بادشاهئے هئیمها رسێنتی، بادشاهئے دێما دستی بست و گوَشتی که نون من تئیی زامات آن و تئیی جنک منی جانی اِنت. مستر وت ائے، بله منَ گوَشان جنگا چه همدا هلاس کنێن. وهدے بادشاها دیست که اے مرد چشێن ملّێن سرمچارے، وتی زهری اێر برتنت، بیبگری بکشِت و آییئے سانگی گۆن گرانازا مَنّت. گۆن اے کارا بیبگرا هم وتی مهلنج داشت و هم یک مزنێن جنگێئے دێم گپت.
سئیمی مئیارجلّی که نام گرگَ بیت، اۆمرئے پانگ و پتّرا گوَهرامئے رئوگ و آییئے مئیار بئیگ اِنت. چه چاکر و گوهرامئے جنگان، گوَهرام گێشتر تاوانبارَ بیت و آییئے نزۆری گێشتر بئیانَ بنت. نون جاهَ کئیت که جنگئے دێما برگ په گوَهراما سکّ گران اِنت، پمیشکا رئوت اۆمرئے کرّا مئیارَ بیت.
اۆمر چاکرئے گهارزاتک و میرانئے تروزاتکَ بیت. تۆرے اۆمر یکّے چه چاکرئے سرداران هم بیت، بله په آییا بلۆچی کچّ و نهادانی پهازگ و پوره کنگ چه رندئے پلّئوانی دارگا دێمترَ بیت. آ مئیارداریَ کنت و گوَهراما جلّیت. شائرا گوَهرامئے باهۆٹ بئیگ و اۆمرئے مئیارجلّی چُش کماهێنتگ:
باهۆٹی شتگ په نۆهانا
دێم په اۆمرِ نئوجوانا
گوَشتی گۆن یلێن نۆهانا
زانان چاکرئے گهارزاتک ائے
رندئے پلّئوان دارۆک ائے
گوَر تئو آتکگان باهۆٹی
گوَشتگ زهم‌جنێن نۆهانی
باهۆٹ ائے منی پیرانی
وهدی زهم‌جنێن میرانی
وهدے چاکر په جنگا کئیت، اۆمر وتی کئولا داریت، گۆن گوَهرامئے لشکرا هۆرَ بیت و گۆن وتی رِندێن براتان په جنگ کنگا تئیارَ بیت. گوَهرام هم زانت که نون سۆب هماییئیگَ بیت و چاکرئے راهئے سرا سئے نشان اێرَ کنت. میران شرَّ زانت که نون دێما کنزگ شرّێن جنگی سالارێا نزێبیت. چاکر کرکّتَ (زِد کنگ) کنت و پد کنزگا نمنّیت. گڑا گۆن لاشاری و نۆهانی لشکرا ڈیکَّ وارت و رندا، سدانی هسابا تێگانی ناهارَ بنت.
چارمی، سمّیئے مئیار بئیگ، گۆرگێجێن دۆدائے پانگا بیت. سمّیئے لۆگواجه که بێرانَ بیت آییئے سیادَ لۆٹنت چه آییئے مالان لهتێنا وتی نیاما بهر بکننت. سمّیَ نمنّیت و په وتی مالانی دارگا لَڈّیت و دۆدائے مئیارَ بیت.
دۆدائے ٹَکّ چه بیبگرئے تَمَنا کمتر و نزۆرترَ بیت، بله پدا هم په بلۆچی تۆرئوئے پوره کنگا سمّیا که جنێنے بیت جلّیت و مئیارَ داریت.
بیبگر گۆن گرانێن لشکرے په سمّیئے گۆکانی رمبێنگ و پر ترّێنگا کئیت. دۆدا نۆک‌سور اِنت و وتی لۆگا وابَ بیت. مات و وسّیگَ کاینت و آییا چه وابا پادَ کننت که سمّیئے گۆک رمبێنگ بوتگ‌اَنت، ‹‹تئو مان میری مَنّهان وپتگئے.›› آ دۆدایا هجَّ کننت و گوَشنت که په گۆکانی پر ترّێنگا دێم په بیبگرئے لشکرا برئوت. اے بابتا شائرا دۆدائے ماتئے هبر چُش کماهێنتگ‌اَنت:
آ مرد که مئیاران جَلّـنت
نیمرۆچان نوپسنت کُلّان
دۆدایا نون وتی همبل په رئوگا هکم داتنت، وتی اسپ، سُهرِنگی هم تاچێنت تانکه دۆستانی همراهیا زوتّر سمّیئے گۆک و بیبگرئے لشکرئے کرّا برسیت. دۆدا مان پراهێن پٹّے گۆن بیبگرئے گرانێن لشکرا ڈیکَّ وارت و گۆن وتی همبلان کُشگَ بوت، بله سمّیئے گۆکان پرَ ترّێنیت. سمّیئے گۆک وتی چراگجاها واترّ بوتنت و پدا هما جاها چرتنت، بله پهران په دۆدایا کننت که زۆراکێن سردارێئے دێمی داشت و په سمّیئے آوار جتگێن مالانی پد جنگا دێمهۆنی بوت. مان بلۆچی اهدی شئیران، شائران مئیارجلّی مان هر وڑێن جاور و چاگردان پدّر کرتگ و پێش داشتگ. په نمونه چاکر که مزنێن سردارے په بلۆچی تۆرئوئے برجاه دارگا گئوهرا مئیارَ داریت و جلّیت. تۆرے بیبگرئے تمن رند گۆن آییئے ناکۆ، چاکرئے سرۆکی و سرداریا گۆن گوَهراما هۆنی و دژمنَ بنت، بله آ زانت که مئیارئے دارگ په گوَهراما چه تمنی دژمنیا دێماتر اِنت. زانت که گوَهرام بلۆچی مڑاهئے سرا انچش برز اِنت که دوێن تمنانی دژمنیا نچاریت و په آییئے مئیارجلّیا چَکّ و پدَ نبیت. شئیری بندے چشَ گوَشیت.
هانی‌اِش بکشاتگ چاکرا
تۆرئو گۆن گوَهرامِ نـــــر اَت
گوَهرام بیبگرا مئیارَ جلّیت. تۆرے اشیا هم زانت که اۆمر چاکرئے گُهارزاتک و نۆهانیانی سردار انت که رندئے یک ٹکّے اِنت و رندئے پلّئوانی دارۆک، بله په اۆمرا بلۆچی اے کچّ، بزان مئیارجلّی چه سیادی و تمنی همگرنچیا دێماتر اِنت. تۆرے رندترا گۆن وتی ناکۆ چاکرا جنگ هم بکنت، په مئیارئے جلّگا تئیارَ بیت. همے دابا راجانی پُلّ، دۆدا هم زانت که آ و آییئے همبل هچبر بیبگرئے گرانێن لشکرئے دێما داشتَ نکننت، بله جنێنێا که چه وتی سردارئے زلم و زۆران تتکگ و آییئے مئیار بوتگ مئیارَ داریت و نابرابرێن جنگێا وتی سرا دنت. مان اے شئیران پێش دارگ بوتگ که په یک شرّێن بلۆچێا، بلۆچی کچّانی دارگ چه سیاد و وارس یا تمن و ٹکّئے پلّئوانی دارگا دێماتر اِنت، تۆرے آ تمن رند و سیاد مزن نامێن سرۆک، چاکر ببیت. مان اے شئیران پێش دارگ بوتگ که بلۆچی راجمانا هاسێن رهبندے هست. بلۆچان مان هر چاگرد و جاورێا، مان هر دابێن اڑ و جنجالان په وتی رئواج و بلۆچی کچّانی دارگا که گئیرسیاهَگێن سررهبندێئے هسابا مَنّگ بوتگ‌اَنت مُهر اۆشتاتگ‌اَنت. بلۆچێن مردم بلۆچی کچّ و رئواجان وتی شاهێمئے سنگَ کنت و وتی کِرد و واکردان گۆن هما سنگا مٹَّ کنت و چکّاسیت.
سرشۆن:
اعتمادالسطنه، محمد حسن خان، مرآت البلدان به کوشش پرتو نوری علا و محمد علی سپانلو، نشر افسار، ۱۳۶۴.
جانب اللهی، محمد سعید، نکاتی از نقش پنهان زن در گستره‌ی پنج قرن تاریخ عشایر بلۆچ؛ از چاکر خان تا رضا خان، فصلنامه‌ی عشایری ذخائر انقلاب، شماره‌ی ۱۱، ۱۳۶۹.
سایکس، سِر پِرسی، سفرنامه ژنرال سر پرسی سایکس- ده هزار میل در ایران، ترجمه‌ی حسین سعادت نوری، انتشارات چاپخانه‌ی آسمان ۱۳۶۳.
جعفری، علی اکبر، بلوچ و بلوچی، سخن، ۱۳۴۲.
