ھاتون: برانز

نبیسۆک: دُری بلوچ

 ‏هاتون، بلۆچ  چاگردئے جنێنئے اێردستیا پێش داریت که بلۆچ چاگرد چینکس مردم سالار انت.
‎بلۆچئے جنێنئے  زندگی گۆن مردئے زِندا ماناے  ھست‌انت؟

چه وھدے که آییئے مرد زندگ‌انت آییئے زندگی وش‌انت۔بله گۆن مردِئے مرکا آ ھم مِرَنت بله دێرتِرا کَلِش کننت.

بهارگاهئے وهدا، سبهئے سرا که ھمساهگ و مهلوک پاد اتکنت، اشکت و دیستش که ھاجیئے لۆگا برمش و تئوار انت، رئوگ و ایگ انت، اس رۆشن انت، چاپ و اُلولو چست اَنت. مردمان زانت پکا بانُک ھدیجه چلگ بوتگ. ھمساهگ پهک شتنت ھاجیئے مێتگا که مرۆچی ھاجیا جنێنُچکّےبوتگگڑاپهکانی ُسبارگھمۆداانت.

مردم مزنێن بانا نشتگاتنت که ھاجی گۆن وتی مسترێن مردێن ُچکا لۆگا پُترت. جنێن ک ُّمک کنزتنت ھاجیئے واستا راھش پچ کرت. ھاجی نپادئے سرا نشت و سرجایا تکهی دات و سک گل و شاد اَت. وتی تئواری برز کرت و گوشتی: منی جنلُکا بیارێت، بانگی گۆشا دئیان و ناماای بندان.

بلُک کپۆت که گوانزگئے کرا نشتگاَت، ُچکی چست کرت و اورت ھاجیئے کُٹا داتی. ھاجیا ُچکّئے دوێن گۆشان بانگ دات. گڑا پدا دێمی گۆن مردمان کرت و گوشتی: مهلوک! سرپد ببێت منی جنکئے نام ھاتون انت، ھاتون منی بیبیئے نام بوتگ. ھاتون چه شش مردێن ُچکّا رند بوتگاَت و ھاجیئے دلا پل بوھیگ اَت. کم کما ھاتون مزن بوت.

ھاتونا نُه سال اَت که یک رۆچے دهکان دوشمبه وت، پاسگاھئے سرمستر و دگه مردکے که کۆٹ و پتلونی گَورا اَت، ھاجیئے لوگئے دردپا اۆشتاتگاَتنت و َدرا جنگا اَتنت. اَبُد ّله ھاجیئے مسترێن مردێن ُچک ھمے وهدی اتک رست، گوشتی چے بوتگ؟ شما ادا اۆشتاتگێت و منی پتئے لوگئے درا َجنگا اێت ؟

پاسگاهئے سرمسترا دراێنت: تئیی پتا لۆٹێن. اب ُدلها بُرتنت مساپرھانها نندارێنتنت و پتی تئوار کرت. پت اتک، ^۱ کمرزانیای بست² .و نشت

دێمی گۆن مردمان کرت و گ َوشتی: واجهان وش اتکێت. بله اے واجه شمئے همراه کئے انت؟

پاسگاهئے سرمسترا گَوشت اے واجه نۆکێن مدیرے اتکگ. جنێن ُچکان المی َسبَک دنت.

ھاجیئے موڈ ٹگَلت و دێمی تهار بوت، گَوشتی ما انچش بےگئیرت بوتگێن که مئے جنێن ُچک دئولتی الم َسبک بگرنت. پدا َسبک دئیۆک هم مردێنے ببیت و ا هم گجرے؟

ھمے وهدی که اے واجهان دیوان کرتگاَت و ھبرا اَتنت، ھاتون تاکئے پشتا ٹپتگاَت و پهکێن ھبری گۆش داشتنت. ھاتون ائولا سک گل بوت، وتی دلا گوشتی: ما ھم بچکانی پئیما وانگا رئوێن و دئولتی َسبک وانێن بله ھمےکه وتی پتئےھبری اشکُت انت،لیُمرت. ھاتونئےدلئےواهگ درس وانگ اَت،بله بلۆچانی کّراپدابلیدهی کئومئےتهاجنێن ُچکئےالم و المی، اے واهگے اَت و بس. ھاتون چه ُھردیاوتی ناکۆزاتکئےنامگپتاَت.ابُل جان ڈڈێن و زانتکارێن ورنائیا.ھاتونا15سال که بوت، ناکۆ ھئیاتا گوشت من ابُل جانا سو َر دئیان. ھاجیا کبول کرت، گوشتی ھاتون ھم ڈلگ انت و سوریگ انت. ھدیجه ھم رازیگ اَت، پرچا که ھدیجها باز رندا دیستگ اَت ھاتون و ابُل جانا چێرکانی پسی ّلئے بُنا ھبَر کرت و ابُل جان ھر وھد پهرها ُشت په ھاتونا تُهپهی اورت و ھر وھد گن ُدکی بوت.

ائییدی رۆچے پهکێن راج یکجاه بوتنت، ھدیجها دیستگاَت که ائول تا اھرا ھاتون و ابُل جان یکادگرئے چمان چارنت و بچکندَگ جننت. گڑا ُملک پر بوت. دراهێن ُملکا لۆٹُکی اش راہ دات که راج پهک بیئیت ابُل جان و ھاتونئے سور انت. اللهئے مهربانیا ابُل جان و ھاتون سر لۆگ بوتنت

ائولی سالا ھاتونا جنێن ُچکے بوت. ابُل جانا نام بست گلسوم. گلسوما دو سال ھلاس نبوتگ اَت که مریم پێدا بوت. ھمے وھدا نۆکی اێرانا انگلاب بوتگ اَت. ھاکم پهک تَتکَگ اَت انت بله ھاجی وتی ُملکا نشت، گوشتی مران زند َگ بان ھمدا وتی وتنا نندان.

ابُل جان دئولتئے تُپنگ دار اَت. سکێن لاهکێن مردے اَت. ھر رۆچ که ابُل جان چه لۆگا در کپت. ھاتونئے دل په در َات. ُچکّی کُٹا کرت و پتی نازێنت. ھاتون ابُل جانئے سرا گنوک اَت.

ھمسرۆگان و دزگُهاران گۆن هاتونا گپ رپ کرت، گ َوشتش که تئو کسه بدل کرت، تئو مجنون و ابُل جان لئیلی انت... ^..

مریما یک سال و شش ماه اَت که ابُل جان سهبئے سرا ُشتگ اَت وتی کارئے سرا بله شپا نئیاتک. ھاتون ُمرت و زندگ بوت. ھاجیا ُرمبۆک گجرئے کرا راہ داتنت که مئے ُچک انگت لۆگا نئیاتکگ

رمبۆکان ھال اورت که ُدز و ُڈنگان ابُل جان و شێر مھمدئے تُپنگ برتگ اَنت.

دئولتا اے دوێن مردم گپتگاَنت، تانکه شما تُپنگا مئیارێت ابُل جان و شێر مهمدا ھلا َس نکنێن. ھاجیا ک ُّمک شک کرت که اے تُپنگانی برگ یا ُرکئے کا َر بیت. یا ُرک گۆن ھاجیا وش نهاَت و یا ُرکا دێرگێن کُنتے دلا داشتگاَت.

. ھاجیانپرراہدا ت یاُرکئےکّراکه ترا دو رۆچ ٹێم ھست که تُپنگان بیار،اگن نه ترا اے ُملکاجاہَ نبیت. اے نێمگا دئولتا ھاجیئے شان سئے رۆچئے ٹێم داتگات انت. ابُل جانئے شان دئولتا زاهدانا برتنت. لۆگئے مردم سرپدت اَنت بله ھاتونش ھال ندات.

سهبئے سرا نُمازئے وھدا ھاتونا نُماز وانت، مری ُمک پاد اتکگاَت، مریمکی کُٹا کرت و شیری دئیگا اَت که بیبی پری ھاتون بجن بجنا کریشتان اَت، اتک، ھاتونئے بانئے تها پُترت، ُچکی چه ھاتونئے کُٹا چامپت و ھدیجهئے بڈا دئور دات.

ھاتونئےٹێلگ در اتکگت اَنت، ھئیران اَت. ھمے وھدی بیبی پری ھاتونا ھاتونئے سبزێن ستارهی پشک چه گَورجیگادرت و درکرت. ھدیجهئےچماناسرتک،گَوشتی منی ُچکئےمئیارچی انت؟

گڑابیبی پری ھاتونا وتی سیاهێن پشک اورتگ اَت، بزگێن ھاتونئے گورا مان لکۆشتی. ھمے وھدی ھاتونا زانت منا سیه مارا وارتگ. ^.ابُل جان ُشتگ. گڑا ُملکا و مێتگا اس رۆک بوت. ھر نێمگا گرێوگ و کریشتگ و زھیرۆک چست بوت.

بزگێن ھاتونا وتی دوێن جنلُک کُٹا کرتنت و ابُل جانی نازێنت و گرێتی. و انگت ھاتون زندگ انت و گۆن سیاھێن گُدا لۆگئے کُچکا نشتگ و زهیرۆ َک جنت. بلۆچێن جنێنانی زندگی گۆن مردئے مرکا کُٹیت.

لانکی یک دراجێن مزنێن پُچے لهتێن جایا لانکی چادر یانکه شال دزمالی گوشنت لانکی یک بهرے چه بلۆچی پچان اِنت که بازێن جایا آ کار مرز کنگَ بیت. سرا بند اَنت گرمی ائے وتی هێدان پهک کننت کمزانی بند انت.
کمردانی یا کمرزانی اصطلاحی بلوچی است که به نوعی حالت موقع نشستن روی زمین اشاره می کند. در این وضعیت ، مردان روی زمین می نشیندند ، زانوها را به سمت شکم جمع می کنند ، لانکیک خود را از پشت کمر رد کرده و ان را محکم به زانو می بندند و پاهای خود را به پارچه تکیه می‌دهند. مردان بلوچ معمولا هر گاه که بخواهند به مدت طولانی در جلسات و مناسبات رسمی در مکانی که تکیه گاه ندارد شرکت کنند در حالت کمرزانی می نشینند.کمزانی یک کمردانی هما چیز انت که وهدے بلۆچ مردێن نندانت. چادرے وتی کمرا پێچ دئینت آییا گوش انت کمرزانی یا کمردانی. لیلا و مجنون یک داستان عاشقانه عربی از قرن هفتم است. قیس و لیلا فقط عاشق و معشوق بودند ، اما پدر لیلا قیس را رد می کند. قیس پیگیری خود را برای لیلا بدون نتیجه ادامه می دهد و توسط مردم "مجنون" به معنی دیوانه خوانده می شود.
لئیلا و مجنون یک اربی کسهئے چه کرن هپتمئے لئیلا و گئیس. آشک شئیدا بوتگ انت. گئیس وتی لۆٹا په لئیلا بے آسری انچش دێما بارت. چه مردمان نێمگا په گئیسا مجنونئے نام بندگ بیت.
وهدئے که یا نه‌وشێن وئیلے سرا گپیت گوشیت منا سیه‌مارا وارت

ھاتون

Khatoon