نویسنده: زبیده مصطفی
تا چند وقت پیش یک کتاب درسی در کالجی در پنجاب مردم بلوچ را ''مردمی غیر متمدن و مشغول به قتل و غارت'' تو صیف کرد. این نابهنجاری جنایتکارانه را سه سال پیش یک سناتور از بلوچستان کشف کرد و در پارلمان هیاهویی به راه انداخت.
من مطمئن نیستم که این تخیل بیمار و تعصب آمیز از آن زمان اصلاح شده است یا خیر. تعجب برانگیز است که نویسنده نتوانسته است از دانش پژوهان قابل توجهی که این جمعیت کوچک هفت میلیونی با نرخ بی سوادی بالا تولید کرده است، قدردانی کند.
پس جای تعجب نیست وقتی که فعالان بلوچ از شرور سازی هویت فرهنگی و زبانی خود و کشتار مفکرانش شکایت می کنند. این در طول تاریخ شیوه تهاجم بربری هایی بوده است که از دانش می ترسیدند و سعی در نابودی آن داشتند.
برای من بازدید از کتابخانه ی سید هاشمی در مالیر کراچی یک تجربه الهام بخش بود. کتبجه که به نام یک محقق فرهیخته، صیاد ظهور شاه هاشمی (۱۹۷۸-۱۳۲۶) که زندگی خود را وقف زبان بلوچی کرد، نامگذاری شده است، گنجینه ای از دانش «بلوچستان، بلوچ و بلوچی» است. در واقع، بروشوری كه رئيس كتابخانه، دكتر رمضان بامری به من داد، آن را «سفر بلوچ شناسی» توصيف می کند.
من قبلاً هرگز این کلمه را نشنیده بودم، اما وقتی از کتابخانه بازدید کردم و گنجینه ای را که در آن موجود است دیدم، متوجه شدم که این زبان برای توصیف انچه دیدم کوتاه است. از دکتر بامری فهمیدم که این کتابخانه مجموعه ای از ۲۵۰۰۰ کتاب به زبان بلوچی و به زبان های دیگر درباره بلوچستان دارد. تمامی مجلاتی که از سال ۱۹۵۱ به بعد به زبان بلوچی در سراسر کشور منتشر می شوند در اینجا آرشیو می شوند. زمانی تعداد اینها ۳۰ بود اما امروزه تنها یکی از آنها باقی مانده است.
این کتابخانه خود اثری از عشق - عشق به زبان بلوچی - است که در سال ۲۰۰۳ توسط شاعر سرشناس صبا دشتیاری تأسیس شد. او کل مجموعه اش و نیمی از حقوق ماهیانه‌اش را که به عنوان استاد در دانشگاه بلوچستان دریافت می‌کرد تا سال ۲۰۱۱ یعنی زمانی که ترور شد به کتابخانه مرجع صیاد هاشمی اهدا می کرد.
همچنین متوجه شدم که تعداد زیادی کتابخانه بلوچی در اطراف وجود دارد. در ان نزدیکی کتابخانه یادبود امام بخش بلوچ است در روستای صدیق، که من هم از آن بازدید کردم، جایی که اکبر ولی، مسئول کتابخانه، یک گروه هنری و تئاتر و همچنین یک تیم فوتبال را تشکیل داده است. چنین نهادهایی همواره به کانون تعاملات فکری و فرهنگی تبدیل می شوند. ولی همچنین برای بچه های محله کلاس هایی ترتیب می دهد.
در لیاری سه کتابخانه بلوچی برای جوانان بلوچ وجود دارد. به من گفته شد که '‘زمانی ۲۷ کتابخانه وجو داشت.‘‘ این فعالان مصمم هستند فرهنگ کتابخوانی لیاری را که در اثر خشونت ناشی از جنگ‌های باندی که منطقه را فراگرفته بود، بازسازی کنند. تعهد آنها به یادگیری قابل توجه است. هر ساله نزدیک به ۵۰ عنوان کتاب به زبان بلوچی از بلوچستان و سایر نقاطی که بلوچ ها در آن متمرکز هستند منتشر می شود.
چالش اصلی، توزیع این کتاب‌هاست، زیرا بلوچی زبانان حتی در خود استان بسیار پراکنده هستند. دو دانشگاه بلوچستان و تربت دارای دپارتمان‌های کامل زبان و ادبیات بلوچی هستند. مؤسسات متعددی درگیر فعالیت های پژوهشی و فکری هستند که آکادمی بقیع بلوچ (کویته) بزرگترین آنهاست. جشنواره دو روزه ادبیات بلوچی که درمهر ماه در لیاری برگزار می شود، گواه علاقه عمومی به گفتمان روشنفکری است. برگزارکنندگان نزدیک به ۱۶۸ نویسنده بلوچی زبان را برای شرکت در گفتگو گرد هم اوردند.
با این فرهنگ غنی، چگونه می شود نرخ پایین سواد ( ۴۱٪) و نرخ نامناسب ثبت نام در بلوچستان را توضیح داد؟ واقعیت امر اینست که موقعیت های محدود تحصیل و فقر افسار گسیخته سد راه پیشرفت هستند. گزارش سالانه وضعیت تحصیل رتبه بالایی به استاندارد تحصیل در بلوچستان نداده است. مهمتر از همه، کودکان به زبان مادری خود آموزش نمی بینند و انگیزه خود را برای یادگیری از دست می دهند.
بگذارید مثال لیاری را در نظر بگیریم. با جمعیتی نزدیک به یک میلیون، لیاری دارای ۱۲۰ مدرسه دولتی و ۳۰۰مدرسه خصوصی است. ۱۲۰ مدرسه با آنها رقابت می کنند که بسیاری از آنها وعده های غذایی رایگان را برای دانش آموزان خود فراهم می کنند. چه کسی برنده است؟ اعتبار به کسانی تعلق می گیرد که هنوز موفق به رسیدن به مدرسه می شوند و با انگیزه و تمرکز در ان باقی می مانند.
پروفسور وحید بخش بوزدار که در دانشگاه Quaid-e-Azam اسلام اباد تدریس می کند مردی فرهیخته، با دانشی عمیق در مورد مواضیع مرتبط است . او از استاندار اموزشی در بلوچستان راضی نیست. ''سیاسی‌سازی و تجاری‌سازی آموزش'' به وضعیت کمکی نکرده است. سپس ''هژمونی دستگاه دینی است که قصد دارد تفکر انتقادی را از بین ببرد''.
این موضوع باعث می‌شود که در مورد وضعیت ناآرامی در بلوچستان که دولت سعی در مقابله با آن با توسل به زور دارد، کجکاو شویم . آیا اصلاح‌طلبان آموزشی با بصیرت و فداکاری و ارائه برنامه ای مؤثر برای فقرزدایی بهتر از سربازان یونیفرم‌پوش عمل نمی‌کنند؟
منتشر شده در:December 6th, 2019 Dawn
